कै. श्री. हरिवंशराय 'बच्चन' ह्यांच्या मधुशाला ह्या रुबाईसंग्रहातील काही रुबायांचा भावानुवाद करण्याचा हा प्रयत्न आहे.

४१.
वादक बन मधु का विक्रेता लाया सुर-सुमधुर-हाला,
रागिनियाँ बन साकी आई भरकर तारों का प्याला,
विक्रेता के संकेतों पर दौड़ लयों, आलापों में,
पान कराती श्रोतागण को, झंकृत वीणा मधुशाला।।४१।
वादक होउन मधुविक्रेता आणित-सुर-सुमधुर हाला
राग-रागिण्या साकी झाल्या भरून तारांचा प्याला
विक्रेत्याच्या संकेतांवर, लयीतुनी, आलापातुन
झंकारुन रसपान करवते श्रोतृगणाला मधुशाला
रागिनियाँ बन साकी आई भरकर तारों का प्याला,
विक्रेता के संकेतों पर दौड़ लयों, आलापों में,
पान कराती श्रोतागण को, झंकृत वीणा मधुशाला।।४१।
वादक होउन मधुविक्रेता आणित-सुर-सुमधुर हाला
राग-रागिण्या साकी झाल्या भरून तारांचा प्याला
विक्रेत्याच्या संकेतांवर, लयीतुनी, आलापातुन
झंकारुन रसपान करवते श्रोतृगणाला मधुशाला
४२.
चित्रकार बन साकी आता लेकर तूली का प्याला,
जिसमें भरकर पान कराता वह बहु रस-रंगी हाला,
मन के चित्र जिसे पी-पीकर रंग-बिरंगे हो जाते,
चित्रपटी पर नाच रही है एक मनोहर मधुशाला।।४२।
चित्रकार साकी होउनिया कुंचल्यास करतो प्याला
ज्यात भरुनिया पाजत आहे रस-रंगांची तो हाला
पिऊन ज्याला रंग-बिरंगी होती मनातली चित्रे
चित्रपट्टीवर नाचत आहे एक मनोहर मधुशाला
जिसमें भरकर पान कराता वह बहु रस-रंगी हाला,
मन के चित्र जिसे पी-पीकर रंग-बिरंगे हो जाते,
चित्रपटी पर नाच रही है एक मनोहर मधुशाला।।४२।
चित्रकार साकी होउनिया कुंचल्यास करतो प्याला
ज्यात भरुनिया पाजत आहे रस-रंगांची तो हाला
पिऊन ज्याला रंग-बिरंगी होती मनातली चित्रे
चित्रपट्टीवर नाचत आहे एक मनोहर मधुशाला
४३.
घन श्यामल अंगूर लता से खिंच खिंच यह आती हाला,
अरूण-कमल-कोमल कलियों की प्याली, फूलों का प्याला,
लोल हिलोरें साकी बन बन माणिक मधु से भर जातीं,
हंस मत्त होते पी पीकर मानसरोवर मधुशाला।।४३।
श्यामवर्ण द्राक्षांतुन निघते पिचल्यावरती ही हाला
सुर्यमुखी कोवळ्या कळ्या अन् सुमनांचा होतो प्याला
ज्यात होउनी साकी लाटा माणिक मद्याचे भरती
हंस मत्त होतात प्राशुनी, मानसरोवर मधुशाला
अरूण-कमल-कोमल कलियों की प्याली, फूलों का प्याला,
लोल हिलोरें साकी बन बन माणिक मधु से भर जातीं,
हंस मत्त होते पी पीकर मानसरोवर मधुशाला।।४३।
श्यामवर्ण द्राक्षांतुन निघते पिचल्यावरती ही हाला
सुर्यमुखी कोवळ्या कळ्या अन् सुमनांचा होतो प्याला
ज्यात होउनी साकी लाटा माणिक मद्याचे भरती
हंस मत्त होतात प्राशुनी, मानसरोवर मधुशाला
४४.
हिम श्रेणी अंगूर लता-सी फैली, हिम जल है हाला,
चंचल नदियाँ साकी बनकर, भरकर लहरों का प्याला,
कोमल कूर-करों में अपने छलकाती निशिदिन चलतीं,
पीकर खेत खड़े लहराते, भारत पावन मधुशाला।।४४।
पर्वतराजी हिमालयाची, द्राक्षवेलि; हिमजल हाला
चंचल सरिता साकी होउन भरुनि तरंगांचा प्याला
सांडत जाती रोज आपल्या कोमल हस्त-किनाऱ्यांनी
पिऊन शेते डोलु लागती, भारत पावन मधुशाला
चंचल नदियाँ साकी बनकर, भरकर लहरों का प्याला,
कोमल कूर-करों में अपने छलकाती निशिदिन चलतीं,
पीकर खेत खड़े लहराते, भारत पावन मधुशाला।।४४।
पर्वतराजी हिमालयाची, द्राक्षवेलि; हिमजल हाला
चंचल सरिता साकी होउन भरुनि तरंगांचा प्याला
सांडत जाती रोज आपल्या कोमल हस्त-किनाऱ्यांनी
पिऊन शेते डोलु लागती, भारत पावन मधुशाला
४५.
धीर सुतों के हृदय रक्त की आज बना रक्तिम हाला,
वीर सुतों के वर शीशों का हाथों में लेकर प्याला,
अति उदार दानी साकी है आज बनी भारतमाता,
स्वतंत्रता है तृषित कालिका बलिवेदी है मधुशाला।।४५।
शूर सुतांच्या हृद्रक्ताची आज करुन रक्तिम हाला
वीर सुतांच्या शिरकमलांचा हाती घेउनिया प्याला
दानशूर, अति उदार साकी, पहा, बने भारतमाता
स्वतंत्रता ही तृषित कालिका, बलिवेदी ही मधुशाला
वीर सुतों के वर शीशों का हाथों में लेकर प्याला,
अति उदार दानी साकी है आज बनी भारतमाता,
स्वतंत्रता है तृषित कालिका बलिवेदी है मधुशाला।।४५।
शूर सुतांच्या हृद्रक्ताची आज करुन रक्तिम हाला
वीर सुतांच्या शिरकमलांचा हाती घेउनिया प्याला
दानशूर, अति उदार साकी, पहा, बने भारतमाता
स्वतंत्रता ही तृषित कालिका, बलिवेदी ही मधुशाला
४६.
दुतकारा मस्जिद ने मुझको कहकर है पीनेवाला,
ठुकराया ठाकुरद्वारे ने देख हथेली पर प्याला,
कहाँ ठिकाना मिलता जग में भला अभागे काफिर को?
शरणस्थल बनकर न मुझे यदि अपना लेती मधुशाला।।४६।
दूर लोटुनी मशिद म्हणाली, "स्थान नसे पिणाऱ्याला"
मंदिरही घेईना मजला पाहुनिया हाती प्याला
स्थान न मिळते कोठे जगती दुर्दैवी पाखंड्याला
मला आसरा देउन करती जवळ न जर का मधुशाला
ठुकराया ठाकुरद्वारे ने देख हथेली पर प्याला,
कहाँ ठिकाना मिलता जग में भला अभागे काफिर को?
शरणस्थल बनकर न मुझे यदि अपना लेती मधुशाला।।४६।
दूर लोटुनी मशिद म्हणाली, "स्थान नसे पिणाऱ्याला"
मंदिरही घेईना मजला पाहुनिया हाती प्याला
स्थान न मिळते कोठे जगती दुर्दैवी पाखंड्याला
मला आसरा देउन करती जवळ न जर का मधुशाला
४७.
पथिक बना मैं घूम रहा हूँ, सभी जगह मिलती हाला,
सभी जगह मिल जाता साकी, सभी जगह मिलता प्याला,
मुझे ठहरने का, हे मित्रों, कष्ट नहीं कुछ भी होता,
मिले न मंदिर, मिले न मस्जिद, मिल जाती है मधुशाला।।४७।
फिरतो आहे यात्री होउन, मिळे कुठेही मज हाला
सर्व ठिकाणी मिळते साकी, सर्व ठिकाणी अन् प्याला
त्रास नसे मजला कुठलाही, दोस्तांनो, वास्तव्याचा
मशीद वा मंदिर न सापडो, सापडते मज मधुशाला
सभी जगह मिल जाता साकी, सभी जगह मिलता प्याला,
मुझे ठहरने का, हे मित्रों, कष्ट नहीं कुछ भी होता,
मिले न मंदिर, मिले न मस्जिद, मिल जाती है मधुशाला।।४७।
फिरतो आहे यात्री होउन, मिळे कुठेही मज हाला
सर्व ठिकाणी मिळते साकी, सर्व ठिकाणी अन् प्याला
त्रास नसे मजला कुठलाही, दोस्तांनो, वास्तव्याचा
मशीद वा मंदिर न सापडो, सापडते मज मधुशाला
४८.
सजें न मस्जिद और नमाज़ी कहता है अल्लाताला,
सजधजकर, पर, साकी आता, बन ठनकर, पीनेवाला,
शेख, कहाँ तुलना हो सकती मस्जिद की मदिरालय से
चिर विधवा है मस्जिद तेरी, सदा सुहागिन मधुशाला।।४८।
वर्ज्य नमाज़ी-मशिदींना सजणे, सांगे अल्लाताला
सजून येती पण पीणारे, नटुनथटुन साकीबाला
मदिरालय अन् मशिदीची होईल, शेख, तुलना कैसी
मशीद तव आहे चिरविधवा, अहेव कायम मधुशाला
सजधजकर, पर, साकी आता, बन ठनकर, पीनेवाला,
शेख, कहाँ तुलना हो सकती मस्जिद की मदिरालय से
चिर विधवा है मस्जिद तेरी, सदा सुहागिन मधुशाला।।४८।
वर्ज्य नमाज़ी-मशिदींना सजणे, सांगे अल्लाताला
सजून येती पण पीणारे, नटुनथटुन साकीबाला
मदिरालय अन् मशिदीची होईल, शेख, तुलना कैसी
मशीद तव आहे चिरविधवा, अहेव कायम मधुशाला
४९.
बजी नफ़ीरी और नमाज़ी भूल गया अल्लाताला,
गाज गिरी, पर ध्यान सुरा में मग्न रहा पीनेवाला,
शेख, बुरा मत मानो इसको, साफ़ कहूँ तो मस्जिद को
अभी युगों तक सिखलाएगी ध्यान लगाना मधुशाला!।४९।
जरा वाजता सनई विसरे, पहा, नमाज़ी अल्लाला
वीज पडो, अविचल पीणारा बसे सुरेच्या ध्यानाला
स्पष्ट सांगतो, शेख, तुला, तू नकोस ऐकुन रागावू
युगे युगे शिकवील मशिदिला ध्यान लावणे मधुशाला
गाज गिरी, पर ध्यान सुरा में मग्न रहा पीनेवाला,
शेख, बुरा मत मानो इसको, साफ़ कहूँ तो मस्जिद को
अभी युगों तक सिखलाएगी ध्यान लगाना मधुशाला!।४९।
जरा वाजता सनई विसरे, पहा, नमाज़ी अल्लाला
वीज पडो, अविचल पीणारा बसे सुरेच्या ध्यानाला
स्पष्ट सांगतो, शेख, तुला, तू नकोस ऐकुन रागावू
युगे युगे शिकवील मशिदिला ध्यान लावणे मधुशाला
५०.
मुसलमान औ' हिन्दू है दो, एक, मगर, उनका प्याला,
एक, मगर, उनका मदिरालय, एक, मगर, उनकी हाला,
दोनों रहते एक न जब तक मस्जिद मन्दिर में जाते,
बैर बढ़ाते मस्जिद मन्दिर मेल कराती मधुशाला!।५०।
जरी वेगळे मुस्लिम-हिंदू, एक परि त्यांचा प्याला
एक, परी, त्यांचे मदिरालय, एक परी त्यांची हाला
वेगवेगळे असती जोवर मंदिर-मशिदीला जाती
वैर वाढवी मशीद-मंदीर, जवळ आणते मधुशाला
एक, मगर, उनका मदिरालय, एक, मगर, उनकी हाला,
दोनों रहते एक न जब तक मस्जिद मन्दिर में जाते,
बैर बढ़ाते मस्जिद मन्दिर मेल कराती मधुशाला!।५०।
जरी वेगळे मुस्लिम-हिंदू, एक परि त्यांचा प्याला
एक, परी, त्यांचे मदिरालय, एक परी त्यांची हाला
वेगवेगळे असती जोवर मंदिर-मशिदीला जाती
वैर वाढवी मशीद-मंदीर, जवळ आणते मधुशाला
0 Comments:
Subscribe to:
Post Comments (Atom)